Pittige insprekers over geluidshinder F-35 en toezegging basiscommandant Leeuwarden

Tijdens de vergadering van de commissie overleg voorlichting milieu vliegbasis Leeuwarden (COVM) op 16 december 2021 waren er diverse insprekers uit o.a. Stiens, Dronryp, Marsum, Jelsum/Koarnjum en Britsum.

De toon van allen was pittig. De inhoud richtte zich voornamelijk op de geluidshinder van de F35. Vooral de vliegweken van de Wapen Instructeurs Course (WIC) werden door omwonenden als bijzonder luidruchtig ervaren. Aan de WIC deden diverse landen mee, waaronder Noorwegen, België en Nederland zelf. Gastvliegers waren er vanuit Amerika en Duitsland. De klachtenrapportages van maart tot en met augustus stonden op de agenda. Tot en met augustus meer dan 1300 klachten. Terwijl daarna de meest intensieve vliegweken van het WIC nog gehouden moesten worden. Eind dit jaar zitten we rond de 2000 klachten, een veelvoud van wat er vroeger binnenkwam. Naast de vele starts en landingen in korte tijd werd het geluid van F35 aangemerkt al grootste oorzaak, al zal zeker het thuiswerken door Corona de ervaren geluidshinder vergroten. Alle insprekers pleitten ervoor om niet meer zo'n grote concentratie aan vliegbewegingen als tijdens de examenweken van het WIC te laten plaatsvinden. "We zijn zeker niet tegen de vliegbasis en snappen dat er geoefend moet worden, maar dit jaar is het over de grens van het normale gegaan. Dit kan de bewoners in een groot gebied rondom de vliegbasis niet aangedaan worden". Ze vroegen de commandant om maatregelen. Ook het beperken van gastvliegers en het aanspreken bij afwijkend vlieggedrag werd genoemd. COVM leden Gerard Veldman uit Koarnjum en Geert Verf uit Marsum ondersteunden deze verzoeken. "Het draagvlak voor de vliegbasis lijkt op deze wijze onder druk te komen staan. We zijn uit het evenwicht. We moeten dat weer terug zien te krijgen. Niet alleen voor het gebied direct om de basis heen, maar ook in een veel groter gebied".

Wethouder de Haan van Leeuwarden sprak zijn verontrusting uit over het stijgende aantal klachten. Hij liet weten in samenwerking met Waadhoeke, de provincie en de GGD een onderzoek te willen laten instellen naar de gezondheidseffecten. Eerder heeft de gemeenteraad van Leeuwarden een motie hiervoor aangenomen. De onderzoeksopdracht zal t.z.t. in de COVM gedeeld worden. Wethouder Berends van Noardeast-Fryslân hoopte dat het bespreken van de klachten niet alleen een soort rituele dans wordt, maar dat het ook ergens toe leidt. Evaluatie van de werkwijze van de COVM om dit te bevorderen zou aan te bevelen zijn. Arnoud de Vries van Fryske Milieufederatie ondersteunde dit van harte. Het moet anders, dan wat we deden. Sietske Inberg, die namens Milieudefensie Leeuwarden insprak, deed een oproep om de klachten niet te bagatelliseren. Uit de door Milieudefensie opgestelde klachtenanalyse blijkt dat de klachten uit een veel groter gebied komen dan eerder. Het aantal structurele klagers is minder groot dan gedacht en een klacht bestaat geregeld uit meerdere overlastmomenten.

Teksten van een aantal insprekers en G. Veldman vindt u onderaan dit artikel

Basiscommandant Henk Doorten laat onderzoek doen naar vermindering geluidsbelasting F-35

Doorten: "We opereren nu twee jaar met de F-35. Na de aankomst van het eerste toestel zijn we begin 2020 gestart met vliegoperaties met de F-35 en nu staan er inmiddels 14 toestellen op de vliegbasis. Onze vliegers hebben ervaring opgedaan en leren het nieuwe toestel steeds beter kennen, zowel in de simulator (40%) als daadwerkelijk in de lucht. We kunnen het geluid niet wegnemen, maar we kunnen wel onderzoeken hoe we de hinder omlaag kunnen brengen. Daarmee hoop ik de balans tussen onze vliegbewegingen en de leefbaarheid in de omgeving te herstellen. Daartoe laat ik het Koninklijk Nederlands Lucht- en Ruimtevaartcentrum (NLR) de mogelijkheden onderzoeken om de geluidsbelasting van de F-35 op Vliegbasis Leeuwarden terug te brengen".

Het NLR gaat nu samen met het 322 Squadron de huidige vliegprocedures optimaliseren om de hinder te verminderen. Dat gebeurt met gebruik van eigen data en die van het geluidsmeetnet. Deze procedures worden in de simulator getest en daarna in het echt uitgeprobeerd. De geoptimaliseerde profielen worden vervolgens voorgelegd aan de Commissie Overleg en Voorlichting Milieu (COVM), waar ook vertegenwoordigers van dorpen en gemeenten in zitten. Het COVM is het orgaan dat een voorkeur kan uitspreken welke van de geoptimaliseerde procedures de vliegbasis in de toekomst gaat gebruiken. De Auditcommissie van het Permanent Geluidsmeetnet is gesprekspartner en zal ook betrokken worden bij het onderzoek. Het is de bedoeling dat de Dorpsbelangen periodiek op de hoogte gebracht worden over de voortgang van het onderzoek". Doorten zei zich terdege te realiseren dat omwonenden veel hinder ondervinden door de vliegoperaties van het jachtvliegtuig. Hij refereerde daarbij ook aan gesprekken met de Auditcommissie en gesprekken met de Dorpsbelangen uit de omgeving van de vliegbasis. Op initiatief van Plaatselijk Belang Stiens was er op 19 oktober een gesprek tussen de basiscommandant en ca twintig omliggende dorpen en wijken. De bewoner-vertegenwoordigers deden massaal hun beklag over de vele geluidshinder. Toen liet de basiscommandant zijn plan voor het onderzoek al doorschemeren aan de dorpen. Tijdens de COVM vergadering werd dit officieel meegedeeld. Daags na de COVM vergadering kregen alle dorpsbelangen en wijkraden een brief met een schriftelijke bevestiging.

Geen open dag, wel Frisian Flag en uitzending naar Noorwegen in planning:

Tijdens de COVM vergadering deelde de basiscommandant ook mee dat besloten is om de vliegshow volgend jaar niet door te laten gaan. Vliegbasis Leeuwarden was weer aan de beurt voor een Open dag, maar om het geluid te beperken gaat deze hier niet door. Wel staat voor volgend jaar de Frisian Flag oefening gepland van 28 maart tot en met 8 april 2022. Met hoeveel toestellen er deelgenomen zal worden is nu nog niet duidelijk. De vraag is ook of deze oefening door zal kunnen gaan vanwege de Coronabeperkingen. In 2020 en 2021 werd deze om die reden geannuleerd. In week 35 gaan Leeuwarder F35's naar Noorwegen waarmee geluid geëxporteerd wordt. Verder zei de basiscommandant de buitenlandse piloten en ook eigen piloten nog beter te zullen instrueren omtrent het vlieggedrag. Verder zullen de piloten meer op de simulator gaan oefenen. De F-35 simulatoren zijn ook geschikt om avondvluchten mee te oefenen. Defensie onderzoekt samen met de regio of de geluidsisolatie nog voldoende werkzaam is tegen het geluid van de F35. De commandant wil het aantal vluchten met AWAC's en vrachtvliegtuigen beperken of zelfs stopzetten. Met al deze maatregelen hoopt hij de balans weer terug te krijgen. Verder zal het volgend jaar een regulier vliegprogramma zijn. In 2022 staat dus niet weer een WIC gepland.

Bijlagen: Insprekers uit Stiens, Dronryp, Marsum en van COVM lid G. Veldman uit Koarnjum.

Stiens

Geachte Voorzitter. Allereerst hartelijk bedankt dat ik gebruik mag maken van het inspraakrecht. Mijn naam is Wiebe Nieuwsma en ik ben voorzitter van Plaatselijk Belang Stiens.

Wij zijn een vereniging die opkomt voor de belangen van de inwoners van ons mooie dorp Stiens en we zijn een belangrijke gesprekspartner voor de gemeente Leeuwarden op velerlei gebied, waaronder leefbaarheid.

En laat nu juist op dat gebied één en ander zijn veranderd. Was tot voor een jaar het ervaren geluid afkomstig van vliegtuigen die landen en stijgen vanaf de naburige vliegbasis geen noemenswaardig onderwerp van gesprek in het dorp, nu is dat na de komst van de F35 behoorlijk veranderd.

Vooral in de maand oktober 2021, met name tijdens de laatste oefening in die maand, werd volgens menig inwoner van Stiens de leefbaarheid danig verstoord. Door velen werd de geluidsoverlast ervaren als zeer extreem storend en is door de "vliegbasis" een ongeschreven wet overschreden. Door die overdaad aan geluid moesten, om een voorbeeld te noemen de basisscholen hun lessen aanpassen doordat de leerkracht zich gedurende langere tijd niet verstaanbaar kon maken. Die klachten werden bij ons gemeld en bij onze dorpenwethouder van Leeuwarden en tevens werd één en ander gemeld bij de commandant van vliegbasis Leeuwarden.

Wij als vertegenwoordigers van de inwoners van Stiens vragen ons af of het allemaal niet minder kan. Wij vragen ons af of de meerdaagse oefeningen niet ergens anders in Europa gehouden kunnen worden omdat wij bij die oefeningen een extreme toename van de geluidsoverlast ervaren. Ten tweede hebben wij vragen op het gebied van gezondheidsschade. Stiens is een dorp met veel jonge kinderen en wij vragen ons hardop af of de toename van de geluidsoverlast ook schade veroorzaakt aan het gehoor van onze kinderen.

Wij verzoeken u de genoemde zaken te willen agenderen en daarover een standpunt in te willen nemen.

Wiebe Nieuwsma, 15 december 2021

Dronryp

Dank u Voorzitter. Geachte aanwezigen en meeluisteraars.

Mijn naam is Peter Tanghe, voorzitter van Dorpsbelang Dronryp.

Dorpsbelang Dronryp houdt zich bezig, dat moge duidelijk zijn, met de belangen van ons dorp Dronryp is een belangrijke gesprekspartner voor de gemeente Waadhoeke, over vele onderwerpen waaronder leefbaarheid.

Voor wat betreft die leefbaarheid wil ik u namens Dorpsbelang Dronryp graag het volgende mededelen:

In en om ons dorp wordt met ontsteltenis gereageerd op de forse overlast die afgelopen jaar door de vliegbasis Leeuwarden cq. de vliegtuigen is veroorzaakt. Die overlast is dermate groot en werkelijk zo over de top dat voor vele inwoners de maat meer dan vol is en ons gevraagd is om hier actie op te zetten.

Dorpsbelang Dronryp heeft daartoe B&W van Waadhoeke en de gehele gemeenteraad gevraagd om ons te helpen deze actie op te zetten. We hebben intussen met een paar gemeenteraadsleden gesproken en wachten de formele reactie van B&W nog af.

Er wordt al jaren en jaren gesproken over het terugdringen van overlast maar alles ten spijt, deze neemt alleen maar toe! Dit blijkt ook wel uit het toenemende aantal klachten (ruim 1.000 méér t.o.v. 2 jaar geleden, een stijging met 375%) en ook de boosheid erin valt op. Ons werd voorgehouden dat de F35 voor minder overlast zou zorgen, met een mijns inziens vage test (belevingsvluchten) is dat destijds ook "aangetoond". Maar wat er toen gedaan is met geluidsdempers of wat dan ook, beste mensen, de F35 veroorzaakt een vreselijke herrie. Er is sprake van onacceptabele overlast voor de gehele woonomgeving, voor mens en dier, voor natuur, voor scholen, bedrijven en werknemers. Maar Vliegbasis Leeuwarden haalt steeds meer naar binnen en zegt vol trots dat ze dat zeer goed doen. Dat zal ongetwijfeld zo zijn maar het gaat ten koste van een hele grote leefomgeving en dus de leefbaarheid. Het is nietsontziende groei waar alles voor moet wijken, desnoods met gegoochel met cijfers en data. Hoezo veiligheid, hoezo vergroenen, hoezo leef- en woonomgeving, hoezo stikstof verlagen, hoezo rekening houden met het milieu en met energie-verbruik. Mensen, de lasten zijn te groot geworden, dit kan en mag zo NIET doorgaan.

Voor de duidelijkheid: wij zijn niet tegen de vliegbasis in Leeuwarden, willen deze ook helemaal niet weg hebben. Het biedt werkgelegenheid en dient een landsbelang, echter er moet dan wel sprake zijn van een redelijke en evenredige belasting. Waar we nu staan merken wij als dorpsbelang Dronryp dat er sprake is van woede bij mensen, machteloosheid. Men weet niet wat er aan te doen is. Mensen merken gezondheidsproblemen bij zichzelf, hun kinderen, hun dieren, etc. Mensen willen dat hier iets aan gebeurt en daarom spreek ik hier in.

Ons verzoek en advies: Houd uw werk zoals het ooit was: binnen de normale perken, voorheen werd er 's ochtends en 's middags 1 of 2x met een aantal toestellen gevlogen. Daar is goed mee te leven. Stop met het hier naar toe halen van allerhande trainingen e.d. Maar verdeel dit over meerdere landen zodat we hier nog 1x per bijvoorbeeld 5 jaar een WIC (Weapon Instructors Course) en 1x per 5 à 6 jaar een Frisian Flag hebben. Daarmee doet u recht aan de omwonenden die hier hun leven graag op een normale wijze willen leven.

Berichten dat berekeningen van het Nederlands Lucht- en Ruimtevaartcentrum aangeven dat de geluidsbelasting door vliegen en landen rond de basis qua geluid binnen de vastgestelde geluidscontouren blijft zeggen de burgers niets. Iedereen is ervan overtuigd dat hiermee ook gerommeld wordt, net als destijds met de geluidstesten van de F35. Men gelooft het niet, sjoemelsoftware...?...?

Ons pleidooi: doe hier iets mee en doe er iets aan!!

Ik dank u voor uw tijd.

Marsum

Allereerst verwijs ik naar het artikel van de LC van dinsdag 14/12. Dat spreekt in feite voor zich, ik verwijs naar de boosheid en ook moedeloosheid van de omwonenden. Desondanks wil ik toch aan de leden van de vergadering mijn eigen, persoonlijke ervaringen vertellen.

Directe aanleiding voor mijn reactie is de grootschalige internationale oefening op de vliegbasis van een aantal weken geleden. Dat was de spreekwoordelijke druppel die de emmer deed overlopen, hiermee werd de rode lijn overgestoken. Gedurende een 4 keer per dag gingen gedurende ¾ uur enkele tientallen vliegtuigen (20 tot 30 stuks) de lucht in, waarbij het onmogelijk werd zowel buitenshuis als binnenshuis nog met elkaar te communiceren. Het lawaai dat daarmee gepaard ging, ging je door merg en been. Maar voordat ik daar verder op in ga, volgt nu eerst een korte terugblik.

2. De belevingsvluchten F35

Ofschoon hard bewijs (wellicht) ontbreekt, bestaat een meer dan redelijk vermoeden dat deze vluchten destijds zwaar gemanipuleerd zijn. Immers het geluid van de nieuwe F35 viel toen best wel mee ten opzichte van het lawaai van de F16.

Echter spoedig daarna bleek juist het tegenovergestelde het geval te zijn. De F35 maakt immens veel lawaai. Veel meer dan de F16. Er is nu sprake van een heel zwaar, doordringend geluid dat ook lichamelijk bij je binnen komt. Dat je ook daadwerkelijk in je lijf voelt, hoe merkwaardig dat misschien ook mag klinken. Maar het is de waarheid. En ook binnenshuis!

3. Welke klachten heb ik/wij

3.1. De kinderen op onze basisschool kunnen niet meer buiten spelen.
Het lawaai is zodanig dat dit beschadigingen gaat opleveren voor het gehoor. Bij het ophalen van de kinderen door de ouders kan onderling én met de leerkrachten niet worden gecommuniceerd. Merkwaardigerwijs vallen de tijden van brengen en halen van de kinderen veelal samen met het opstijgen/landen van de vliegtuigen;

3.2. Middelbare scholieren volgen zeer regelmatig thuis de online lessen/thuis onderwijs. Ik kan u verklappen dat wanneer de vliegtuigen opstijgen/landen het niet meer mogelijk is de lessen te volgen;

3.3. Sinds Covid 19 werken veel mensen thuis. Dat geldt ook voor mij en mijn echtgenote.
Online vergaderen en telefoongesprekken voeren is gedurende de periode van de lawaai overlast echt niet mogelijk. Eigenlijk te bizar voor woorden, de overheid vraagt je thuis te gaan werken, maar dezelfde overheid maakt je dat onmogelijk;

3.4. Huisdieren die extra gevoelig zijn voor lawaai, ervaren deze herrie nog eens veel erger. Honden vliegen tegen de ramen op.

3.5. Het geluid overlast veroorzaakt zowel psychische als lichamelijke schade.
Ik voel bij mezelf dat je eerder geïrriteerd raakt. Als gedurende ¾ circa 30 vliegtuigen, waaronder ook veel F35 de lucht in gaan en je zit midden in een telefoongesprek/digitale vergadering of zelfs aan de keuken tafel, dan word je boos. Reeds bij het warm draaien van de motor, weet je dat spoedig een overdonderend lawaai zal volgen. Ook dat geeft de nodige stress;

3.6. Veel inwoners van Marssum wonen hun hele leven in het dorp. En hebben nog nooit een klacht ingediend. Men is echter nu unaniem van oordeel dat de lawaai overlast waar we nu mee worden geconfronteerd nog nooit eerder is voorgekomen, er worden dan ook nu wel klachten ingediend;

3.7. Last but not least, de kern van mijn inleiding is gericht op de overlast van het lawaai, maar hoe zit het met de uitstoot van de zeer kwalijke kerosine? Bij het opstijgen/landen kun je die uitstoot heel simpel waarnemen. Voor de volksgezondheid natuurlijk een zeer schadelijke zaak.

4. Mogelijke oplossingen

4.1. Nooit meer op de vliegbasis (internationale) instructeursopleidingen verzorgen, dat geldt ook voor Frisian Flag oefeningen, dat geldt ook vliegshows. Voor dat laatste verwijs ik naar het ongeluk met het Zwitserse vliegtuig, dat wonder boven wonder niet op een dorp/huizen terecht is gekomen;

4.2. Zowel de vliegpatronen als het vlieggedrag van de piloten moeten veel zorgvuldiger.

De ene piloot is dan andere niet. Het kan echt wel veel beheerster. Buitenlandse piloten kennen de situatie van de omwonenden niet of willen die niet kennen en genereren per definitie extra veel lawaai;

4.3. Op vliegbasis Volkel komt slechts 1 squadron die ook nog eens slechts 85% vol mag maken van de vlieguren. Als deze informatie juist is, kan het niet zo zijn dat Leeuwarden voor de resterende 15% gaat opdraaien;

4.4. Maatregelen die het lawaai overlast binnenshuis moeten gereduceerd worden middels een goede isolatie;

4.5. Hoe kunnen de uitkomsten van metingen aangeven dat de geluidsbelasting binnen de vastgesteld geluidscontouren blijven? De inwoners van het dorp en alle andere dorpen zijn toch niet gek? Ik verwijs naar de spectaculaire toename van de klachten die bij de vliegbasis worden ingediend. Wij ervaren wel degelijk een zwaar toegenomen geluidsbelasting. Dat is de echte werkelijkheid.

4.6. Oefeningen met AWACs vliegtuigen dan wel vrachtvliegtuigen moeten eveneens elders plaatsvinden. Je wordt behoorlijk gestoord als een dergelijk grote vliegtuigen 20/30 keren een oefen rondje maken en steeds weer over komen vliegen.

Ik eindig mijn betoog met een oproep in de eerste plaats aan de bestuurders van de lagere overheden (gemeenten/provincie) om daadkrachtig op te komen voor het welzijn van hun burgers.

Daarnaast roep ik de vliegbasis op gehoor te geven aan de klachten van de inwoners van Friesland en ook daadwerkelijk maatregelen te treffen waaruit blijkt dat de klachten meer dan serieus worden genomen. Persoonlijk denk ik dat sprake is van een behoorlijk uit de hand gelopen kwestie.

De F35 moest er komen, zich niet realiserend wat de gevolgen hiervan zijn voor de omwonenden.

Er moet ook niet worden vergeten dat de dorpen en hun inwoners er eerder waren dan de vliegbasis. De vliegbasis is in feite te gast en behoren zich dan ook goed en netjes te gedragen jegens hun gastheren. Zoals gezegd, daarvan is nu geen sprake. Om het gehele gezelschap nu de deur te wijzen, gaat misschien te ver. Maar dat voelt wel zo!

Koos van der Meulen

Inspraakreactie van Gerard Veldman uit Koarnjum, lid COVM tijdens 58e Vergadering 16-12-2021 COVM Leeuwarden

Voorzitter,

Het aantal klachten over de eerste acht maanden van het jaar 2021 is schrikbarend.

Het totaal van 1300 is ongekend en wij hebben daarmee al het totaal van het gehele jaar 2020 te pakken. En nu moeten de maanden september t/m december nog toegevoegd worden. Als wij nog even terug denken aan de eerste weken van oktober (en dan doel ik op de afsluiting van de WIC) waarbij zeer intensief en luidruchtig gevlogen is dan ben ik bang dat wij het aantal van 2000 klachten dicht benaderen.

Het voorstel op de agenda is om een selectie te maken van de structurele en opvallende klachten. Wel dat is snel gedaan want alle klachten zijn structureel en opvallend.

Dit aantal is een zeer opvallende afwijking van het aantal klachten van voorgaande jaren en zeker als ik kijk naar de jaren 2019 en eerder, de jaren van de F-16 laten wij maar zeggen.

Sinds de invoering en stationering van de F-35 op vliegbasis Leeuwarden is de overlast op een onaanvaardbare wijze toegenomen en niet alleen voor de direct omwonenden maar voor een veel uitgebreider gebied. Dat blijkt uit het feit dat er klachten komen uit plaatsen als Franeker, Dokkum, Burdaard en Wommels.

De F-35 mag dan een "zegen" zijn voor de luchtmacht, voor de omgeving is het dat beslist niet.

Het moet voor de sectie Communicatie zeer frustrerend zijn om steeds weer te herhalen "dat er gevlogen is binnen de wettelijke voorschriften" en "dat het bekend is dat het nieuwe type vliegtuig meer lawaai maakt " en "dat er een oefening plaats vindt waardoor er meer gevlogen wordt".

Allemaal waar maar de omgeving ervaart overlast en dat voorkom je niet door steeds maar weer uit te leggen waardoor die overlast veroorzaakt wordt.

Het is pappen en nathouden en hoe blij ik ook ben met het geluidmeetnet rondom de vliegbasis en de huidige en mogelijk toekomstige isolatie van woningen het geeft geen reductie van lawaai.

Voorzitter ik wil benadrukken dat de vliegbasis Leeuwarden de gelegenheid moet hebben om de taken die opgelegd worden uit te voeren. Dat brengt met zich mee dat de omgeving geconfronteerd wordt met een hoeveelheid geluid.

Als wij kijken naar de dagen en tijdstippen waarop veel klachten binnen komen dan wel betrekking hebben dan komt dat overeen met momenten waarop zeer intensief gevlogen wordt. Regulier gebruik van de vliegbasis (twee vluchten per dag met vier of zes toestellen) is voor de omgeving geen probleem. Maar als er veel meer starts en landingen zijn zoals gebeurt bij oefeningen dan wordt het teveel en dat levert dan ook het onacceptabele hoge aantal klachten op. Het gevolg is dat de mentale en lichamelijke gezondheid van mensen in het geding komt en de frustratie neemt toe ("je kunt wel klagen maar het helpt toch niet").

Voorzitter zoals al eerder gezegd de vliegbasis heeft een taak uit te voeren die van hogerhand opgelegd wordt. Ondanks inspanningen van de leiding van de basis om te komen tot een reductie van de ervaren overlast blijft dat tot nu toe zonder resultaat.

Om te komen tot een structurele verbetering en daardoor afname van klachten zal het vlieggedrag aangepast moeten worden. Ik denk hierbij aan een spreiding van geluid en dat kan op verschillende manieren.

Het terug dringen van piek geluiden en het voorkomen van samenballing van geluid.

De eerder genoemde oefeningen zijn een voorbeeld van samenballing: veel en zwaar geluid gedurende een langere periode (twee weken).

Ik roep de leden van de COVM op om hier een krachtig besluit in te nemen en als dat nodig mocht zijn van het ministerie van defensie te eisen dat er een andere invulling gegeven wordt aan de taakstelling van de vliegbasis Leeuwarden.

Met name denk ik hierbij aan de bestuurders die deel uitmaken van de commissie.

Het behoort tot uw taak om te zorgen voor een leefbare omgeving.

Laten wij stoppen met symptoombestrijding want dat levert niets op.

Uitleg over het vlieggedrag en voorzieningen als isolatie e.d. leveren geen structurele oplossing.